Verloren gierst

Onwennig sjokken de ossen over de zandweg. Ze zien er mooi uit en zijn duidelijk opgemaakt. De horens zijn in felle kleuren geverfd en voorzien van rinkelende belletjes. Maar wat ze doen is duidelijk niet alledaags; ze zijn onrustti en rollen met de ogen.
Er zijn zes ossenkarren achter elkaar. Zware gevaarten met grote houten wielen. Bovenop stellages met zakken zaaizaden. De stoet wordt voorafgegaan door een viertal karig geklede mannen met trommels en fluiten. Daana een koortje van kleurige vrouwen die met schelle stemmen de feestvreugde vergroten. En op de bok zitten de spreekwoordelijke jongetjes die met opgewonden gebaren de zenuwachtige ossen in toom proberen te houden. En als eregast moet ik natuurlijk voorop lopen. En zo trekt de stoet langszaam door een van de ontelbare boerendorpjes van het Indiase platteland.
De streek is droog en dor en al sinds mensenheugenis valt er weinig regen. Slechts enkele gewassen kunnen er groeien. Voor hun levensonderhoud waren de boeren aangewezen op de teelt van gierstsoorten waarvan de verbouw weinig water vraagt. Prima voetzaam en vezelrijk voedsel. Maar dat was zo; nu is dat anders. Want in de jaren ’50 begon de Indiase overheid in de strijd tegen de honger de teelt van natte rijst te bevorderen en te subsidieren. En dat programma is gelukt, want tegenwoordig hoeft in India niemand meer van de honger om te komen. Maar rijst is nauwelijks voedzaam en de groei ervan kost veel water. Dus zijn de gevolgen van het rijst-beleid voor de mensen in de drogere streken van India rampzalig. Het grondwaterpeil daalt snel en het wordt steeds moeilijker om aan water te komen. Maar bovendien neemt de algemene gezondheidstoestand af. In plaats van de gezonde rijstsoorten wordt er nu de ongezonde witte rijst gegeten met alle gevolgen van dien.
Ik ben te gast bij de DDS, een organisatie die de boeren ervan probeert te overtuigen dat het veel beter is om weer terug te keren naar de teelt van de oude gierstsoorten. Tot dat doel hebben ze een zadenbank aangelegd om te voorkomen dat het zaaigoed voorgoed verloren zou gaan, nu de gierstsoorten vrijwel niet meer verbouwd worden. En een keer per jaar, in de winter als er op het land even niets te doen is, trekken ze met een karavaan van zes ossenkarren met daarop allerlei vvoorlichtingsmateriaal door de dorpen van de streek. In de hoop zo de belangstelling van de mensen te wekken en hen uit te nodigen om de in onbruik geraakte granen weer te verbouwen.
Inmiddels zijn we in het centrum van het dorp aangekomen. Er is een kleurige doek gespannen tegen de brandende zon. Enkele wat oudere dorpsbewoners wachten ons al op. We gaan op de grond zitten en de onvermijdelijke toespraken beginnen. Eerst de voorzitster van het organisatiecomite. Dan de dorpsoudste en vervolgens komt het thema aan de orde. Er onstaat een gesprek, meer een discussie. De toon is soms fel en er worden duidelijk verwijten over en weer gemaakt. Na een half uurtje wordt de zitting opgeheven en gaat ieder weer zijn eigen weg. De opkomst viel me tegen. Slechts een tiental dorpsbewoners was aanwezig. Zou de boodschap wel overgenomen worden in dit dorp? Ik heb twijfels.
Dan gaat de stoet weer verder. Maar dan ontstaat er stagnatie. Een van de ossen die de eerste kar trekken houdt het voor gezien en zakt langzaam door zijn poten. Geschreeuw, geduw en getrek helpen niet, zelfs stokslagen hebben niet het gewenste effect. Uiteindelijk wordt het beest vervangen door een meer gewillige soortgenoot. Zo trekt de stoet verder naar het volgende dorp over enkele kilometers stoffige landweggetjes. Ik heb het wel gezien en ga maar terug naar onze verblijfplaats voor de lunch.
DDS begon een jaar of twintig vol goede moed. Mooie gebouwen gemaakt van de plaatselijke rood-bruine aarde verrezen. Er werd een demonstratie-tuin aangelegd met tal van gewassen, bomen en struiken. Er werd een radiostation opgericht, die overigens tien jaar lang niet mocht uitzenden omdat het zolang duurde voordat de centrale regering in Nieuw Delhi de zendvergunning had verleend. En ondertussen stond de van Nederlands geld gekochte dure elekronische apparatuur werkeloos stof te verzamelen. Voor de weeskinderen van de streek werd er een schooltje gebouwd met de daarbij behorende woongelegenhede. En er verscheen een gelikte website. Maar inmiddels zijn de verstrekte sponsorgelden op. Men slaagde er niet in om in binnen- of buitenland nieuw geld te werven. De machines en gebouwen raken in verval doordat er geen onderhoud wordt gepleegd. Langzaam slaat de verloedering toe. Het zo mooi opgezette project met zijn fraaie doelstelling vergaat langzamerhand tot stof. De door zijn hoeven gegane os is daarmee een illustratie geworden van het grotere geheel. Ik vindt het jammer. Al zes keer bezocht ik het project. Maar deze keer was de laatste.
Piet Kruizinga.